De Brusselse Regering levert vergunning af voor een Vrijheidsplein met behoud van bomen
De Brusselse regering heeft beslist dat er een vergunning afgeleverd wordt voor de heraanleg van het Vrijheidsplein. De bomen, waarvan de KCML vroeg om ze om te kappen, blijven behouden, en bovendien komt er meer ruimte voor fietsers. Dat kondigt Brussels staatssecretaris voor Stedenbouw en Erfgoed Ans Persoons aan. De Stad Brussel en bevoegd schepen Anaïs Maes halen zo hun gelijk na een beroep tegen een een negatief advies van de Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen (KCML), dat gevolgd werd door urban.brussels. Vandaag heeft de Brusselse regering beslist dat de heraanleg van het geklasseerde Vrijheidsplein kan doorgevoerd worden, naar de plannen van de Stad Brussel.
“Ik heb er alle begrip voor dat mijn opvolgster in de stad Brussel, Anaïs Maes, beroep heeft ingetekend tegen de eerste weigering van Urban. Erfgoedbehoud combineren met hedendaagse stedelijke behoeften zoals toegankelijkheid en vergroening is altijd een uitdaging. De bomen op het Vrijheidsplein creëren een onmiskenbare, enorme meerwaarde voor het plein. Ze zorgen er op warme dagen voor dat je even op adem kan komen en in de schaduw kan zitten. Ze maken deel uit van het uitzicht van het plein, en zijn even belangrijk als de historische gevels die ernaast staan. Deze vergunning maakt het plein opnieuw toegankelijk voor iedereen, terwijl de bomen floreren”, stelt staatssecretaris Ans Persoons.
“De heraanleg van het plein is broodnodig. De boomwortels duwen de kasseien omhoog en maken het plein oncomfortabel. Maar diezelfde bomen geven het plein haar identiteit en karakter. Een project uitdenken zonder deze bomen was voor ons ondenkbaar. De beslissing van de Brusselse regering is dan ook een grote opluchting en tevens een krachtig signaal: patrimoniumbehoud kan en moet samengaan met vergroening. In het project vergroenen we het plein en haar omgeving verder en maken we het toegankelijker voor fietsers, voetgangers en personen met een beperkte mobiliteit. We hervaloriseren het stedelijk erfgoed en bouwen verder aan een veerkrachtige stad", vertelt Anaïs Maes, Brussels schepen bevoegd voor Stedenbouw en Openbare ruimte.
Voetpaden en straat op één niveau
Als voormalig schepen in de stad Brussel, waar ze het project opstartte, heeft staatssecretaris Persoons aan de regering een voorstel gedaan dat in lijn ligt met het oorspronkelijke ontwerp, en waarbij de bomen maximaal behouden worden.
In het definitieve ontwerp van de heraanleg, waarvoor nu een vergunning is afgeleverd door de Brusselse regering, worden de bomen niet gekapt. Ze maken onmiskenbaar deel uit van het plein, verhogen de milieukwaliteit en zorgen voor de nodige verkoeling op warmere dagen. De volledige groenzone rond het standbeeld van Charles Rogier wordt heraangelegd en de oorspronkelijke sierhekken worden zorgvuldig gereconstrueerd en teruggeplaatst. De waterdoorlaatbaarheid van het plein wordt eveneens verbeterd.
De toegankelijkheid van het plein wordt geoptimaliseerd door de voetpaden te vernieuwen en alles op één gelijk niveau met de straat te brengen. Op de borduren rond de groenzone zal blauwe steen gebruikt worden. Zo wordt het een grote ontmoetingsplek en profiteren ook de horecaterrassen hiervan.
In de Congresstraat worden er nieuwe bomen geplant, van de inheemse soort Zuilvormige zwarte els, zodat het groene zicht van het plein hier op aansluit. Er zal ook een parkeerplaats geschrapt worden op de Congresplaats, zodat er extra fietsnietjes in de plaats kunnen komen.
Bindend en niet-bindend advies
In 1978 besliste de Stad Brussel om bomen op het plein te planten. Door een gebrek aan doorgroeimogelijkheden, zorgen die er jaren later voor dat de boomwortels de straatstenen omhoog duwen en de toegankelijkheid en het comfort van het plein verminderen.
De stad Brussel diende daarom eind 2022 een vergunningsaanvraag in voor de heraanleg van het Vrijheidsplein, maar die werd geweigerd door de gewestelijke administratie urban.brussels. Het neoklassieke Vrijheidsplein is sinds 1983 geklasseerd. In het kader van de vergunningsprocedure betekent dit dat de KCML een bindend advies uitbrengt waarvan Urban niet kan afwijken.
Dat advies was negatief, omdat de aanleg op gelijk niveau en het behoud van de bomen de zichten naar de historische gevels op het plein belemmeren. De huidige bomen zijn volgens de KCML onverenigbaar met de valorisatie van het erfgoed op het plein en zouden bijgevolg gekapt moeten worden in het kader van een heraanleg. Dat was geen optie voor de Stad Brussel, die daarop in beroep ging.
Na de indiening van het beroep heeft het Stedenbouwkundig College van het gewest een hoorzitting georganiseerd waarop zowel de Stad Brussel als een gemachtigd ambtenaar aanwezig waren. Nadien heeft het Stedenbouwkundig College een advies uitgebracht. Dit advies is indicatief en dus niet bindend.
Het advies werd doorgeven aan de Brusselse regering en deze heeft nu finaal beslist om de vergunning af te leveren. De regering kan deze beslissing nemen, omdat het niet gebonden is door het advies van de KCML, noch door het advies van het Stedenbouwkundig College.
Nils Quintelier
Jens Popelier