“De traditie van de Brusselse stangpoppen” ingeschreven als immaterieel cultureel erfgoed van UNESCO
Dinsdag 9 december 2025
Ans Persoons, Brussels staatssecretaris voor Stedenbouw en Erfgoed heeft vandaag op een persconferentie aangekondigd dat de “traditie van de Brusselse stangpoppen” ingeschreven is op de UNESCO-lijst van het Immaterieel Cultureel Erfgoed. Deze erkenning werd officieel gemaakt tijdens de 20ste zitting van het Intergouvernementeel Comité voor de Bescherming van het Immaterieel Cultureel Erfgoed in New Delhi. De volkse marionetten die nog dagelijks bespeeld worden in het Theater Toone zijn nu vereeuwigd als een stukje Brusselse geschiedenis. Het dossier werd gedragen door de Brusselse administratie urban.brussels en het Koninklijk Theater van Toone.
“De marionetten van het Theater Toone zijn typisch Brussels: met hun sappig accent en hun 'zwanze' brengen ze iedereen aan het lachen. Elk jaar trekken ze duizenden bezoekers uit de hele wereld aan, zodat dit authentieke stukje Brusselse cultuur ook internationaal schittert. De erkenning van UNESCO als Immaterieel Cultureel Erfgoed is de ultieme bekroning voor het laatste traditionele poppentheater in Brussel. Het is bovenal een erkenning voor de families die de traditie van de stangpoppen al sinds 1830 in stand houden bij Theater Toone. Dankzij de creativiteit en spitsvondigheid van José Géal als Toone VII en zijn opvolger en zoon Nicolas Géal als Toone VIII zijn de marionetten nu gekend tot ver buiten de gewestgrenzen”, verklaart Ans Persoons, Brussels staatssecretaris voor Stedenbouw en Erfgoed.
Een (over)levende traditie
De kandidatuur voor de UNESCO-erkenning van de traditie van de stangpoppen werd vier jaar geleden opgestart door urban.brussels met de bedoeling om de Brusselse identiteit, het Brusselse dialect en het authentieke karakter van deze volkse theatervorm in de verf te zetten. De traditie van de stangpop deed in België haar intrede via de rondreizende theaters uit Italië en Midden-Europa in de 16de-17de eeuw. Door het gebruik van marionetten konden de vaak ongeletterde volwassenen via theater- en operastukken ook populaire romans ontdekken, waartoe ze geen toegang hadden.
Het marionettenspel bleef nog lange tijd populair, maar werd naarmate van tijd bedreigd. In Brussel leven de marionetten voort dankzij het Theater Toone, want dankzij haar oprichting in 1969 werden de marionetten van het uitsterven gered. Het theater biedt nu vier voorstellingen per week aan, en trekt zowel een trouw publiek als vele internationale bezoekers. Dat gebeurt in een verborgen theater in het hart van het Ilôt Sacré, het stadsdeel rond de Grote Markt dat bovendien al is beschermd als UNESCO werelderfgoed.
“Onze tradities slapen nooit: ze leven en evolueren mee met de tijd. Het Brusselse folklore is daar het beste bewijs van; het vertelt wie wij zijn, het vertelt onze stad en alle verhalen die erdoorheen lopen. De erkenning van de stangpoppen door UNESCO is de erkenning van een stukje Brusselse ziel, belichaamd door het Koninklijk Tooneel van Toone. Sinds 1830 laat deze unieke plek onze geschiedenis verder leven en vertelt ze die met die lichtjes eigenzinnige creativiteit die zo typisch is voor de Brusselse humor. Het is een draad die generaties met elkaar verbindt, gedragen door gepassioneerde mensen die het publiek blijven boeien." zegt Philippe Close, Burgemeester van de stad Brussel.
KabinetAnsPersoons_Unesco%20Theater%20Toone_26.jpg)
KabinetAnsPersoons_Unesco%20Theater%20Toone_1.jpg)
KabinetAnsPersoons_Unesco%20Theater%20Toone_58.jpg)
KabinetAnsPersoons_Unesco%20Theater%20Toone_45.jpg)
KabinetAnsPersoons_Unesco%20Theater%20Toone_37.jpg)
KabinetAnsPersoons_Unesco%20Theater%20Toone_36.jpg)
KabinetAnsPersoons_Unesco%20Theater%20Toone_32.jpg)
KabinetAnsPersoons_Unesco%20Theater%20Toone_28.jpg)
Deze erkenning toont dat Brussel een stad is die haar roots respecteert, die ze weet te laten evolueren om de jongere generaties te raken, en die barst van culturele rijkdom. En eerlijk: het doet deugd om te zien dat dit alles wereldwijd wordt erkend.”
Het repertoire, dat vaak parodiërend en geïmproviseerd is, bestaat uit een mengelmoes van theaterklassiekers, volkse verhalen en sociale satire, in een typisch Brusselse geest van “zwans” en zelfspot. Het gebruik van het Brusselse dialect en de verwijzingen naar de lokale gebruiken zorgen dat het publiek zich echt onderdompelt in de Brusselse identiteit. Bij Toone worden de voorstellingen ook toegankelijk gemaakt voor kinderen, want er gebeurt niets wat niet deftig is en er valt geen vulgariteit te bespeuren.
Een goed op elkaar ingespeeld team
Het typerende kenmerk van de poppen is de "stang", een metalen staaf die door het hoofd van de marionet loopt en twee haken aan de uiteinden heeft. De stang dient om de marionet te laten bewegen door verschillende delen van zijn lichaam aan te sturen.
In het Theater Toone laat een goed getraind team van 6 poppenspelers de poppen bewegen, verscholen achter een verhoogd scherm. Het vereist een aanzienlijke fysieke inspanning om ritme en precisie aan de bewegingen te verlenen. De poppenspelers volgen de stem van de spelleider, die de rol van alle personages op zich neemt en waarbij deze dus met 6 verschillende stemmen moet spreken.
De voorstellingen zijn zeer divers en het Theater Toone blijft zichzelf steeds opnieuw uitvinden. De poppen worden bestudeerd, gerestaureerd en geïnventariseerd. De voorstellingen, die vroeger de Brusselse volkse klasse informeerden, brengen het publiek nog steeds iets bij. Verschillende lagere en middelbare scholen nemen de voorstellingen op in hun pedagogisch programma om de jongeren kennis te laten maken met de lokale tradities.
“De Brusselse staafpoppen maken deel uit van ons collectief erfgoed. Het is een levend erfgoed van onze voorouders dat al eeuwenlang doorgegeven wordt en zal blijven bestaan! Onze prioriteit is nu het doorgeven en het opwaarderen voor de volgende generaties. Deze traditie is een collectieve traditie. Zij behoort toe aan alle Brusselaars. Bedankt om die samen met ons te laten voortleven, nu en voor altijd.” verklaart Nicolas Géal, bekend als Toone VIII, Directeur van het Koninklijk Theater van Toone.
Het doorgeven en bewaren van dit levend erfgoed gebeurt bovendien ook via het Museum van Toone en tijdelijke tentoonstellingen. De opwaardering van deze traditie is ook mee te danken aan extra-muros voorstellingen tijdens lokale en internationale evenementen zoals de deelname aan verschillende festivals (Charleville-Mézières in Frankrijk en Geochang in Zuid-Korea) of aan evenementen van de Internationale Unie van de Marionetten.
Duurzaamheid
De inschrijving door UNESCO weerspiegelt ook de duurzame ontwikkeling van de stangpoppentraditie. In het theater staat gebruik van gerecycleerde materialen voorop, in het bijzonder het hout voor de vervaardiging van de marionetten. Daarnaast is het ambachtswerk lokaal, want alle kostuums worden binnenshuis gemaakt en is er ook sensibilisering voor de milieu- en maatschappelijke uitdagingen via de voorstellingen. De gemeenschap van de poppenspellers is misschien niet heel groot, maar geeft blijk van een sterk engagement en een grote weerbaarheid doorheen de tijd.
“De inschrijving van de traditie van de staafpoppen in het Immaterieel Cultureel Erfgoed van de Mensheid is een uitzonderlijke erkenning van een kunstvorm die de Brusselse ziel vertolkt. Ik feliciteer het Koninklijk Theater van Toone voor zijn essentiële rol. Hun passie en engagement hebben deze unieke traditie levend gehouden in het hart van onze hoofdstad. Ik bedank ook het Brussels Hoofdstedelijk Gewest dat dit dossier vastberaden gedragen heeft”, verklaart Elisabeth Degryse, Minister-President van de Federatie Wallonië-Brussel en Minister van Cultuur.
Alessio Papagni