Groot aantal middeleeuwse skeletten gevonden tijdens werken in hartje Brussel

Ans Persoons, Brussels staatssecretaris voor Stedenbouw en Erfgoed, maakt de ontdekking bekend van meer dan 30 menselijke skeletten en andere overblijfselen in het hart van de hoofdstad. De dienst archeologie van urban.brussels deed deze intdekking in de Regentschapsstraat in de buurt van de Kleine Zavel. Vandaag bracht staatssecretaris Persoons een bezoek aan de archeologische werken om meer te weten te komen over de eerste ontdekkingen en het wetenschappelijke werk dat momenteel aan de gang is. De overblijfselen werden ontdekt tijdens werkzaamheden van Vivaqua en de MIVB, om waterleidingen te vervangen en tramsporen te moderniseren. Volgens de experts gaat het om een begraafplaats van de voormalige kliniek Sint-Jan, die van 1300 tot het begin van de 18e op deze plaats was gevestigd. De archeologen van urban.brussels, vergezeld door hun collega's van het Instituut voor Natuurwetenschappen, het SRAB (Société Royale d'Archéologie de Bruxelles), het Museum voor Kunst en Geschiedenis en studenten van de ULB, zullen de komende weken hun werk voortzetten om deze ontdekkingen te analyseren.

“Onder de historische kasseien van de Regentschapslaan en de Kleine Zavel komt een stukje van de geschiedenis van onze stad aan het licht. ​ Deze archeologische overblijfselen herinneren ons eraan dat deze plek bijna 400 jaar lang de begraafplaats was van de voormalige kliniek Sint-Jan. Het is een plaats waar veel Brusselaars en bezoekers dagelijks passeren zonder stil te staan bij het verleden. Dankzij de expertise van archeologen en historici kunnen we nu weer heel wat bijleren over de rijke geschiedenis van onze stad,” zegt Ans Persoons, Brussels staatssecretaris voor Stedenbouw en Erfgoed.

Onverwachte ontdekkingen tijdens werken van de MIVB en Vivaqua

In de rue de Regentschapstraat, tussen de Onze-Lieve-Vrouw-ter-Zavelkerk en de Kleine Zavel, werden op 19 maart bij toeval menselijke botten ontdekt tijdens werken. Urban.brussels stuurde vervolgens een team archeologen naar de site om verkennende opgravingen uit te voeren.

Er werden verschillende graven ontdekt, waaronder een graf met een meerdere kinderen. De lichamen bevonden zich in kisten die vaak dicht bij en bovenop elkaar werden begraven.

In de Regentschapstraat zijn een aantal oude gemetselde muren ontdekt die getuigen van de bewoning van het gebied door de eeuwen heen. Twee zeer dikke muren flankeren de voormalige Ruisbroekstraat. Mogelijk worden in de komende dagen ook overblijfselen van de eerste stadsmuur (13e eeuw) ontdekt.

Na de ontdekking legde Vivaqua de werken op deze plaats stil zodat er archeologische opgravingen kunnen plaatsvinden. Momenteel zijn deze bezig in een eerste zone van 12 lang op 1,6m breed en 1,4m diep. Vermoedelijk zullen er in totaal opgravingen plaatsvinden over een lengte van 30 meter.

Het team van Vivaqua heeft haar werken intussen verdergezet op een stuk verderop in de Regentschapstraat, richting het Koningsplein. Ook de werken op deze plaats worden uiteraard nauwlettend in de gaten gehouden door de archeologen.

“Elk jaar worden er tussen de 40 en 70 preventieve archeologische opgravingen uitgevoerd in het kader van stadsontwikkelingsprojecten. Met elke opgraving worden zichtbare en onzichtbare overblijfselen en sporen toegevoegd aan de grote legpuzzel van de geschiedenis van onze stad. Door levensstijlen, gewoonten en veranderingen door de eeuwen heen bloot te leggen, weeft de preventieve archeologie een essentiële link tussen de inwoners van gisteren en vandaag, en biedt ze de stad een spiegel van haar verleden, een waardevolle link tussen verleden en heden, tussen begraven herinnering en levende identiteit,” zegt Ann Degraeve, diensthoofd Archeologie bij urban.brussels.

Geschiedenis van de site en hoe we de ontdekkingen moeten begrijpen

De site bevindt zich tussen het Koningsplein (vroegere Coudenberg) en de Zavel, een zone met een complexe topografie die door de eeuwen heen sterk is gewijzigd. Het is een plaats met ​ gebouwen en infrastructuren die van groot belang zijn voor de stad, waaronder herenhuizen en civiele en militaire gebouwen. De zone is van grote historische waarde door de rol die het heeft gespeeld in de ontwikkeling van de stad en vanwege de overblijfselen die het kan blootleggen.

Het deel aan de zuidoostelijke kant van de Notre-Dame kerk op de Kleine Zavel werd van het einde van de 13e eeuw tot het begin van de 18e eeuw, gedurende een periode van 400 jaar als begraafplaats gebruikt. De site behoorde toe aan het Sint-Jan ziekenhuis, dat was opgericht om zieken, behoeftigen en zwangere vrouwen te verzorgen. In 1299 wijdde de instelling de zone in als begraafplaats en in 1304 werd een deel afgestaan voor de bouw van de Notre-Dame kerk.

Aanvankelijk waren de begraafplaatsen voorbehouden aan de overledenen van het ziekenhuis. Maar vanaf het begin van de 16e eeuw werden ook andere inwoners van de stad, vooral die uit naburige wijken, op de Zavel begraven. De edelen die hun herenhuizen in de wijk hadden gebouwd, klaagden al snel over de overlast die de begraafplaats veroorzaakte. Zozeer zelfs dat in 1554 werd besloten om een andere plek voor het kerkhof te zoeken. Dit duurde echter meer dan anderhalve eeuw. In 1704 beval een decreet uiteindelijk de overplaatsing vanwege de onhygiënische omstandigheden en slecht onderhouden graven. De begraafplaats van het Saint-Jan ziekenhuis werd uiteindelijk verplaatst naar de Montserratstraat ​ en de Voorzorgsstraat, waar het bleef tot 1784.

De opgravingen van vandaag zijn van groot belang voor de geschiedenis van Brussel. Ze leveren gedetailleerde kennis op over een deel van de bevolking en de manier waarop die leefde, en geven ons een beter inzicht in de sociale structuur van die periode. In tegenstelling tot andere vondsten op parochiekerkhoven (naast kerken) is dit een ziekenhuiskerkhof, waardoor we een deel van de bevolking en een specifieke manier van begraven kunnen bestuderen. Concreet is het door het bestuderen van de botten en verschillende stalen mogelijk om een portret te schetsen van de levensomstandigheden van de bevolking die hier door de eeuwen heen begraven is: mannen, vrouwen, kinderen, zieken, verwondingen door een bepaald soort werk, dieet, enz.

Het opgraven van deze zone, die historische delen van de stad doorkruist, kan belangrijke ontdekkingen opleveren over de evolutie van de topografie, verschillende infrastructuren en een reeks gebouwen. Maar het belang van de site kan pas echt worden beoordeeld nadat de opgravingen volledig geanalyseerd zijn. De opgravingen zijn een unieke kans om tot nu onbekende elementen te ontdekken en zouden ons begrip van de geschiedenis van de stad kunnen veranderen.

Samenwerking tussen de MIVB, Vivaqua en Urban.brussels en een planning volgens schema

Hoewel de ontdekking van archeologische overblijfselen en preventieve opgravingen in de openbare ruimte van cruciaal belang zijn om de geschiedenis van deze plek goed te begrijpen, is een goede coördinatie van cruciaal belang. Het doel is om ervoor te zorgen dat de opgravingen de lopende werkzaamheden niet hinderen of verlengen. Dankzij een gecoördineerde samenwerking tussen de regionale instellingen wordt de verschillende werven zo georganiseerd om ervoor te zorgen dat de planning zo goed mogelijk wordt nageleefd.

De werken zullen de komende weken worden afgestemd om een vlotte circulatie die noodzakelijk is de op de Regentschapsstraat, een belangrijke verkeersader in het stadscentrum mogelijk te maken en door een aantal onontkoombare data. Op 25 mei vindt het loopevenement van 20 km door Brussel plaats, wat betekent dat alle greppels voor die tijd moeten worden opgevuld. Het doel is om de eerste twee secties van 12 meter enkele dagen voor deze deadline te voltooien, zodat Vivaqua de leiding kan leggen en opvullen.