"Nieuw erfgoed", een andere kijk op de evolutie van de architectuur

Ans Persoons, Brussels staatssecretaris voor Stedenbouw en Erfgoed, en Bety Waknine, Directeur-generaalvan urban.brussels, onthulden vandaag het startschot voor het programma van de 36ste Open Monumentendagen in het weekend van 14 en 15 september. Deze dagen, gewijd aan “Nieuw Erfgoed”, zijn een uitnodiging aan de Brusselaars en het grote publiek om een blik te werpen op een recent verleden dat nog steeds zeer aanwezig is in ons dagelijks leven en op de stad die werd gebouwd en getransformeerd van de jaren 1970 tot het begin van de 21ste eeuw.

“Het ‘Nieuwe Erfgoed’ van 1970 tot 2000, is weinig bekend bij veel Brusselaars. Het is niettemin een uitzonderlijke troef die getuigt van de stedelijke veranderingen, de evolutie van onze samenlevingen, de architectuur en de bouwtechnieken en -materialen aan het einde van de 20ste en het begin van de 21ste eeuw. Deze 36ste editie van de Heritage Days - Open Monumentendagen, met 180 activiteiten, is een unieke gelegenheid voor de Brusselaars en bezoekers om een weinig gekend deel van de geschiedenis van onze stad te ontdekken,” zegt Ans Persoons, Brussels staatssecretaris voor Stedenbouw en Erfgoed.

'Nieuw erfgoed', een andere kijk op de evolutie van de architectuur

Voor deze 36ste editie heeft urban.brussels een thema gekozen dat weinig bekend is bij het grote publiek: de periode van 1970 tot 2000.

Deze dagen zullen voor vele Brusselaars en bezoekers van de hoofdstad een unieke gelegenheid zijn om een reeks gebouwen en bouwwerken uit het recente verleden te (her)ontdekken en met een andere blik te bekijken.

Modernistische, functionalistische, brutalistische en hedendaagse architectuur... Brussel heeft een schat aan 'nieuw erfgoed' die het onderwerp zijn van talrijke wetenschappelijke en academische studies op het gebied van architectuurgeschiedenis.

Ter herinnering: in april heeft het Brusselse Gewest beslist om de inventaris van het onroerend erfgoed aan te vullen door meer dan 4.000 nieuwe panden die dateren uit de inventaris van 1939-1999 op te nemen. Daarvan hebben iets meer dan 600 dossiers betrekking op gebouwen die tussen 1975 en 2000 werden gebouwd, het zogenaamde “nieuwe erfgoed”. Dit zijn niet alleen woningen die zich voornamelijk in de randgemeenten van het Gewest bevinden, maar ook kantoorgebouwen, sport- en culturele voorzieningen, scholen, kerken en commerciële architectuur. Het kan ook gaan om kwalitatieve renovatie van oudere gebouwen, met respect voor de erfgoedwaarde van het gebouw; denk maar aan de ondergrondse uitbreiding van de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten, ontworpen door Roger Bastin, of het monumentale dak van La Bellone in de Vlaamsesteenweg, ontworpen door het studiebureau Greisch.

“Dit thema ‘Nieuw Erfgoed’ past in het beleid van urban.brussels om het publiek bewust te maken van de noodzaak om het verleden te leren kennen en erover na te denken om de toekomst beter te begrijpen. Het sluit ook aan bij het thema 'materialiteit', de rode draad die door de verschillende initiatieven van Urban in 2024 loopt. Dit thema wil ons aan het denken zetten over onze relatie met materialen en onze omgeving, maar ook over de aard van onze relatie met architectuur,” zegt Bety Waknine, Managing Director van urban.brussels.

Materialiteit: het jaarthema van het culturele programma van Urban

De aandacht voor de materialiteit van de stad, voor haar materialen en hun omgeving komt neer op het bestuderen, analyseren en bewust worden van hun aanwezigheid, intrinsieke kenmerken, geschiedenis, vaak veelzijdige - en dus ook sociale en culturele - betekenissen en hun potentieel voor een divers en beter gebruik in de toekomst.

Voor meer informatie over het jaarthema van het culturele programma van Urban, klik hier: 2024 in het teken van materialiteit - urban.brussels

Open Monumentendagen 2024 Activiteiten & Programma - 14 & 15 september

De Heritage Days - Open Monumentendagen zijn een initiatief waardoor vele Brusselaars en Europeanen het uitzonderlijke erfgoed van de Belgische hoofdstad ontdekken door hen toegang te verlenen tot plaatsen die gewoonlijk niet gemakkelijk toegankelijk zijn. Het project, dat in 1984 in Frankrijk van start ging onder de naam “Journées Portes Ouvertes”, is uitgegroeid tot een succesvol jaarlijks evenement waaraan nu 49 landen deelnemen. In 1989 sloot België zich aan bij het initiatief en werd één van de pioniers van het evenement, samen met Nederland, Zweden en Malta. Sindsdien wordt het evenement elk jaar georganiseerd door het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, als onderdeel van de European Heritage Days, een initiatief van de Raad van Europa en de Europese Unie.

Vandaag zijn de Open Monumentendagen uitgegroeid tot het belangrijkste culturele evenement van het land. Hoewel de drie regio's deze dagen elk op hun eigen manier organiseren, blijft het uitgangspunt hetzelfde: zoveel mogelijk mensen de rijkdom van ons erfgoed laten ontdekken, dat in veel gevallen speciaal voor deze gelegenheid zijn deuren opent voor het grote publiek. De grote interesse toont jaar na jaar aan dat dit werkt. Vorig jaar bezochten meer dan 45.000 mensen, zowel Belgen als buitenlanders, meer dan 125 activiteiten tijdens de Open Monumentendagen in Brussel, wat ongetwijfeld heeft bijgedragen tot de algemene bewustwording van erfgoedkwesties.

Dit jaar staan er zo'n 180 verschillende activiteiten op het programma, waaronder tentoonstellingen, voorstellingen, films, debatten, speurtochten en bezoeken aan iconische gebouwen in niet minder dan 18 verschillende gemeenten. In totaal zullen 51 gebouwen open zijn voor het grote publiek en worden er activiteiten, rondleidingen en seminaries georganiseerd door 26 musea en andere instellingen. Daarnaast worden er ook geleide wandelingen georganiseerd om onze stad te ontdekken.

Op het menu staan rijke en verrassende verhalen over de Brusselse wijken, zoals de participatieve architectuur van de campus Louvain-en-Woluwe en de invloed van protestbewegingen. Er is ook een blik op de controversiële geschiedenis van de Noordwijk, een voormalige volkswijk die nu gesloopt is, en de Noord-Zuidverbinding, een spoorwegverbinding die beschouwd wordt als een voorbeeld van ‘Verbrusseling’.

Het programma brengt ook de verschillende subculturen en gemeenschappen onder de aandacht die vandaag de dag nog steeds een grote invloed hebben op het leven in onze stad. Luister naar de verhalen van de LGBTQIA+ gemeenschap en de verhuizing van het 'rainbow village', bezoek een tentoonstelling over de Belgische hiphopscene van de jaren '90 tot nu, leer hoe migratie een rol heeft gespeeld in de vorming van de stad in het MigratieMuseumMigration of neem deel aan een feministische rondleiding over de Solbosch campus.

Ten slotte organiseert urban.brussels in samenwerking met een vijftiental verenigingen een programma dat specifiek afgestemd is op scholen. Het bestaat uit een dertigtal verschillende activiteiten die openstaan voor 130 Brusselse klassen, variërend van het einde van de lagere school tot het secundair, hetzij meer dan 3000 leerlingen. Er zijn nog plaatsen beschikbaar. ​ Geïnteresseerde Brusselse scholen, Nederlandstalig of Franstalig, mogen contact opnemen met urban.brussels om van dit aanbod gebruik te maken.

Matrimoniumdagen - 27 t/m 29 september

Op 27, 28 en 29 september worden de Matrimoniumdagen georganiseerd met de steun van urban.brussels. Tijdens deze dagen kunnen bezoekers het actuele artistieke, politieke en feministische erfgoed van Brussel ontdekken.

"Voor deze zesde editie van de Matrimoniumdagen hebben we besloten om vijf collectieven in de kijker te zetten die aan het Belgisch Matrimonium bijgedragen hebben: ​ L’union des femmes africaines-sectie Congo, Dolle Mina, Les Biches Sauvages, de Belgische Unie van Vrouwelijke Architecten, en l’Association des Femmes Marocaines. Door het werk van deze collectieven in de schijnwerpers te zetten, herinneren wij eraan dat er veel verhalen zijn over vrouwen en minderheden.“ verklaart vzw L’architecture qui dégenre.

De Matrimoniumdagen, die sinds 2019 in Brussel worden georganiseerd op initiatief van de vzw L'architecture qui dégenre, zetten het Brussels erfgoed in de kijker en zijn een gelegenheid om de historische, architecturale, stedenbouwkundige en sociale thema's vanuit het feminisme te belichten.

Deze dagen zijn ook een gelegenheid om de fundamentele kwestie van de toegang van vrouwen tot eigendom en aanverwante beroepen aan te kaarten. Door middel van workshops met experts en rondleidingen door professionals wordt een beeld geschetst van de participatie van vrouwen* en genderminderheden in de verschillende beroepen die verband houden met erfgoed.

Alle informatie over de Matrimoniumdagen: https://www.matrimonydays.be

Verschillende voorbeelden van gebouwen en activiteiten:

Brussel: hoofdstad van de Europese Unie

Dit jaar kunnen bezoekers deelnemen aan exclusieve rondleidingen door iconische gebouwen in het hart van Europa. Het publiek krijgt toegang tot de hoofdingang, het bezoekerscentrum, de vergaderzalen en andere strategische ruimten van het Karel de Grote-gebouw en kan de glazen gevel en de structuur langs de binnenkant bewonderen.

Bij een bezoek aan het Van Maerlantgebouw kan je ook de marmeren trappen van de rotunda beklimmen om de originele architectuur uit het begin van de jaren 1980 te ontdekken, evenals het meest herkenbare deel van het gebouw: de twee verdiepingen tellende loopbrug over de Belliardstraat. Wie niet genoeg kan krijgen van de imposante glazen bouwwerken kan ook nog genieten van een bezoek aan twee grote gebouwen in het complex van het Europees Parlement: het Paul-Henri Spaak-gebouw en het Altiero Spinelli-gebouw. Bezoekers ontdekken er niet alleen architectuur, maar ook kunstwerken.

Brussimo

Het voormalige gebouw van Brussimo, dat gespecialiseerd was in vastgoedontwikkeling, werd tussen 1989 en 1993 gebouwd door architectenbureau Samyn & Partners. Dit transparante en originele kantoorgebouw ligt in het hart van de Europese wijk en geniet van een overvloed aan daglicht dankzij de glazen gevels van vloer tot plafond. Bezoekers kunnen de ongebruikelijke zelfdragende bovenstructuren ontdekken met een overspanning van bijna 11 meter. Dit is een samenwerking met Bruxelles Bavard en Klare Lijn.

Le Marquis x Reset Atelier

In het kader van het Brussels Gallery Weekend opent Le Marquis de deuren van zijn 'Reset Atelier'-ruimte, waar een grote tentoonstelling te zien zal zijn die bezoekers op eigen houtje of tijdens een rondleiding door het gebouw kunnen ontdekken. De nieuwe ruimte is ontworpen door de non-profitorganisatie Arty Farty Brussels en wil sociale cohesie en artistieke dynamiek bevorderen door middel van een levendige en inspirerende programmering. Le Marquis zelf werd tussen 1985 en 1989 gebouwd door ELD Partnership uit Antwerpen en het Atelier d'Architecture de Genval, het baanbrekende postmoderne architectenbureau van België.

Aarlenstraat 53

Dit kantoorgebouw maakt deel uit van een complex van drie gebouwen die architect Jean Verschuere tussen 1964 en 1968 ontwierp. De oorspronkelijke structuur wordt momenteel gerenoveerd en zal tijdens de Open Monumentendagen zichtbaar zijn op de 4de verdieping, waar ook een maquette van het toekomstige complex te zien zal zijn. Het project, geleid door architectenbureau ATAMA, omvat de creatie van bijna 20.000 m² kantoor- en winkelruimte, met behoud van de brutalistische gevels. In onbruik geraakte parkings zullen worden omgevormd tot conferentiecentra en er is een groot groenvoorzieningsprogramma gepland.

Plan Alpha

Het Plan Alpha werd in de jaren 1960 opgesteld om de economische en sociale expansie van de verschillende gewesten van het land te verzekeren. Het plan werd echter nooit goedgekeurd en werd uiteindelijk volledig opgegeven als gevolg van het klimaat van protest dat gepaard ging met de stedelijke ontwikkeling van Brussel. In het kader van de Open Monumentendagen 2024 worden in de tentoonstelling, geproduceerd door Urban en georganiseerd door Perspective, voor het eerst de originele projectdocumenten en enkele voorlopige projectkaarten gepresenteerd. Deze documenten, bewaard door Urban, geven inzicht in het moderne project voor Brussel, dat de geleidelijke transformatie van de hoofdstad in een internationaal zakencentrum moest begeleiden.

Forum Jean Cosse

Brussel heeft veel zeldzame gebouwen, en het Forum Jean Cosse, met zijn postmodernistische buitenkant en zijn brutalistisch interieur, is daar een mooi voorbeeld van. Bezoekers kunnen kiezen voor een geleid bezoek, of ze kunnen het gebouw vrij bezoeken en zich laten verrassen door het spectaculaire samenspel van ruimte, licht en textuur.

De campus van de VUB

In het begin van de jaren ’70 ontwierp Willy Van Der Meeren, op zijn eigen unieke en inventieve manier, 352 studentenverblijven in het hart van de campus van de Vrije Universiteit Brussel (VUB) in Elsene. Zijn doel was om een aangenaam kader te scheppen waar verschillende generaties studenten onvergetelijke momenten zouden kunnen beleven. Vandaag maken deze voormalige studentenverblijven deel uit van het waardevolle architecturale erfgoed van de VUB, maar creëren ze ook specifieke uitdagingen in termen van energie en comfort. Om daaraan te verhelpen, werden er de laatste jaren twee projecten opgestart: het ‘Circular Retrofit Lab’ en het ‘WVDM Living Lab’. Tijdens de Open Monumentendagen zullen er geleide bezoeken georganiseerd worden om deze twee projecten in detail uit te leggen, in het bredere kader van de geschiedenis en de toekomst van de voormalige studentenverblijven.

Voor het eerst op het programma: roerend en immaterieel erfgoed

Brussel is niet enkel rijk aan architecturaal erfgoed, maar ook aan kunst, tradities en ambachten. Daarom wordt het programma van de Heritage Days / Open Monumentendagen dit jaar voor het eerst aangevuld met activiteiten rond roerend en immaterieel erfgoed.

Design Museum Brussels

Om de rijkdom van het roerend en documentair archief van het Fonds Christophe Gevers in de kijker te zetten, zullen bezoekers tijdens de Open Monumentendagen het creatieve proces van een belangrijke figuur in de wereld van het Belgische design en de binnenhuisarchitectuur kunnen bewonderen in het nieuwe documentatiecentrum.

Cafetaria van La Cambre

Liefhebbers van functioneel modern meubilair kunnen de ingenieuze gewelfde banken van architect Christophe Gevers uitproberen tijdens een gratis bezoek aan de cafetaria van La Cambre, het Institut supérieur des Arts décoratifs, om zelf te ondervinden hoe comfortabel ze zijn.

De werken van Jean Glibert

Jean Glibert (1938-2024), een belangrijke kunstenaar op de Belgische scene, heeft een groot aantal projecten gerealiseerd waarin hij ruimte, licht, kleur, medium en materie met elkaar combineert. Via verschillende parcours door de openbare ruimte kunnen bezoekers de monumentale en weelderige kunstwerken van Jean Glibert, die de schilderkunst graag beschreef als een gemeenschappelijk goed, bewonderen. De bezoeken worden georganiseerd door de architecte Cécile Vandernoot, die een vriendin van de kunstenaar was.

Nightclubs in Brussel

Nieuw en toch historisch : Fuse viert zijn 30 jaar invloed op de elektronische scene en op het Brusselse nachtleven. Een panel van veteranen en specialisten van het Brusselse nachtleven zal in de gebouwen van Fuse debatteren over het overleven van de nachtclubs in Brussel. Voor wie geïnteresseerd is in het nachtleven van de jaren ’80, kunnen we de iconische documentaire “Mirano 80 l’espace d’un rêve” absoluut aanbevelen. Deze zal in de Mirano zelf ook vertoond worden.

Folklore in Brussel

Naast de oudste traditie van Brussel, erkend door UNESCO, de planting van de Meyboom, die al meer dan 700 jaar aan de basis ligt van een folkloristisch feest, kunnen bezoekers van nog meer folklore genieten. Het programma omvat onder meer ook een ontdekking van de gastronomische en folkloristische waarde van het Brussels witloof, voorgesteld door de Confrérie des Compagnons du Witloof d'Evere, en een viering van de eigenaardige maar toch ô zuu plezante traditie van de Zwans door de ‘Fanfare des Chasseurs de Prinkères’.

Traditioneel poppentheater

Het Koninklijk Theater van Toone: wie kent het niet? Het traditionele poppentheater dat sinds 1830 bestaat, is gevestigd op de zolder van het Huis van Toone, dat beschermd is sinds 1997. Op deze plaats zal het publiek kunnen genieten van een voorstelling van « Les Trois Mousquetaires » (De Drie Musketiers). Voor de allerkleinsten, en de grote en kleine dromers, brengt het ‘Théâtre du Ratinet’ , dat in 1960 opgericht werd door het ‘Théâtre de l'Enfance’, ​ tijdens de Open Monumentendagen een dolkomisch spektakel vol schelmenstreken.

heritagedays.urban.brusselsheritagedays.urban.brussels