STAD BRUSSEL STELT BUREAU BAS SMETS AAN VOOR MASTERPLAN ‘HELLINGEN VAN DE VIJFHOEK’

Stad Brussel zet deze legislatuur volop in op het verbeteren van de verbindingen tussen boven-en benedenstad. Hiervoor doet ze beroep op Bureau Bas Smets. De landschapsarchitect kreeg de opdracht om deze ambitie ruimtelijk te vertalen in een Masterplan dat beide stadsdelen opnieuw met elkaar verweeft via slimme stedelijke ingrepen. Ruim omschreven gaat het om de hellingen rond de Noord-Zuidas: van de Pachecolaan, langs het Centraal Station tot aan de Zavel, met tal van zijsprongen. Bedoeling is om de publieke ruimte rond deze as volledig te herdenken in functie van meer verbindingen tussen boven- en benedenstad. 

Wat?

De Noord-Zuid treinverbinding is een structurerende as binnen de vijfhoek met een woelig verleden. Ondanks hevig protest startte de bouw ervan begin 1900. De ingreep veegde een groot stuk van het middeleeuws stadsweefsel weg en scheidde hele wijken van elkaar af. De gevolgen van deze ingreep laten zich ruimtelijk nog steeds voelen en worden versterkt door de hoogteverschillen die de treinverbinding flankeren.

Langs de treinsporen verrezen vervolgens belangrijke administratieve gebouwen van de Belgische Staat in monofunctionele buurten op maat van het autoverkeer. Vandaag is het een stadsdeel in volle ontwikkeling maar mist de publieke ruimte een duidelijke identiteit en invulling. 

De opdracht voor Bureau Bas Smets is aanzienlijk: enerzijds een nieuwe identiteit ontwikkelen voor het stadsdeel rond de Noord-Zuidas, anderzijds een globale visie rond verbinding en vergroening uitwerken die toekomstige ontwikkelingen in de zone doordacht moeten begeleiden.  

Philippe Close, Burgemeester :
De Noord-Zuidas herzien is essentieel om de wijken onderling opnieuw te verbinden en om nieuwe ontmoetingsplekken te creëren in de nabijheid. Zo behouden we de stedelijke diversiteit. De herverbinding van de hellingen van het Justitiepaleis met de wijk van de Marollen is de eerste stap in de realisatie van deze visie.

Bureau Bas Smets

Na een selectieprocedure begeleid door de Brusselse Bouwmeester, werd gekozen voor Bureau Bas Smets.

Ans Persoons, Schepen voor Stedenbouw :
Deze plek is gekenmerkt door littekens uit het verleden maar heeft enorm potentieel. Samen met Bureau Bas Smets willen we deze zone in het volgende decennium zo hertekenen dat ze een voorbeeld wordt in Europa op het vlak van aanplanting van bomen, wateropvang en zachte mobiliteit. Zo maken we deze buurt niet alleen aangenamer om te wonen en bezoeken, maar vergroten we ook de veerkracht van Brussel in de toekomst.

Op de hellingen van de vijfhoek concentreren zich enorme minerale oppervlakten, vandaag gedomineerd door gemotoriseerde verkeersstromen. Bureau Bas Smets stelt een transformatie van minerale zones naar stedelijke ecosystemen voor door de aanplanting van urban forests. Door water intelligent op te vangen op de hellingen zelf, kan het doorstromen naar de vergroende zones in plaats van naar de benedenstad. Met de inrichting van zogenaamde afkoelingsruimtes, wil de ontwerper het effect van de hitte-eilanden tegengaan.  

Bas Smets, Landschapsarchitect :
De aanleg van de Noord-Zuidverbinding heeft honderd jaar geleden een breuk veroorzaakt in de binnenstad. Vandaag kunnen we deze centrale zone herdenken als een stedelijk landschap waarmee we een micro klimaat maken.

In het voorstel wordt ook de nadruk gelegd op experimentele invullingen en samenwerkingen met de culturele en sociale partners uit de wijk. De Noord-Zuidas is per definitie een experimentele zone. Door deze dynamiek door te trekken, wordt het testen van nieuwe functies gestimuleerd. Deze experimentele prikkels zullen het Masterplan op de korte termijn kunnen voeden.

Het Bureau Bas Smets wordt versterkt door een team van partners dat verschillende expertises rond de tafel brengt: Grau als expert urbanisme, Prof. Dr. Eric Corijn voor het sociaalhistorisch perspectief, Up&Cie voor urbanisme en juridische aspecten, Espaces Mobilité als expert mobiliteit, Atelier Ruimtelijk Advies als technisch studiebureau, Plant en Houtgoed als expert ecologie, beheer van de omgeving en biodiversiteit, Util als stabiliteitsingenieur en Rotor voor het hergebruik van materialen.

Volgende stappen

Een eerste fase van het Masterplan bestaat uit een diagnose van de bestaande publieke ruimte en mobiliteit in de perimeter. Tegelijkertijd zullen verschillende gebruiksfuncties getest worden.

Een tweede fase van het plan is de ontwikkeling van een globale ambitieuze visie in de vorm van een beeldkwaliteitsplan dat de spelregels oplegt voor toekomstige projecten in de zone.

In een derde en laatste fase wordt de strategische visie vertaald in specifieke voorschriften voor elk type ruimte in de perimeter. De landschapsvoorschriften zullen betrekking hebben op de inrichting en keuze van materialen. Programmatorische voorschriften omschrijven de activiteiten en functies, zowel tijdelijk als permanent. De technische voorschriften omvatten de aanplantingen en milieuvoorschriften. De bedoeling is dat deze voorschriften concrete kwaliteitsvereisten formuleren waaraan toekomstige projecten in de perimeter moeten voldoen.

Tegelijkertijd zal het bureau meteen al een concrete heraanleg voor twee publieke ruimten voorstellen: de publieke ruimte aan het Centraal Station (tussen Houtmarkt, Warandeberg, Twaalf Apostelen- en Ravensteinstraat) en het Albertinaplein.

Timing

De totale opdracht zal 42 maanden of 3,5 jaar in beslag nemen. Bureau Bas Smets is enkele weken geleden gestart met de opdracht. Tijdens het ganse proces worden op verschillende momenten participatieve workshops voorzien.

Beelden uit het wedstrijdossier. Deze voorstellen moeten nog afgetoetst en verder uitgewerkt worden.
beelden: ©BasSmets